Door de opeenstapeling van reizen de afgelopen twee jaar ben ik eigenlijk nooit aan toegekomen om een blog te schrijven over mijn reis naar Oekraïne. Ik was in 2020 een week in Charkov (ook wel bekend als: Kharkiv), in...
Oekraïne
Oekraïne was het centrum van de eerste Oost-Slavische staat, Kievan Rus, die in de 10e en 11e eeuw de grootste en machtigste staat van Europa was. Verzwakt door interne ruzies en Mongoolse invasies, werd Kyivan Rus opgenomen in het Groothertogdom Litouwen en uiteindelijk in het Pools-Litouwse Gemenebest. De culturele en religieuze erfenis van Kievan Rus legde de basis voor het Oekraïense nationalisme in de daaropvolgende eeuwen. Een nieuwe Oekraïense staat, de Kozakken Hetmanate, werd gesticht in het midden van de 17e eeuw na een opstand tegen de Polen. Ondanks de voortdurende druk van de Moskovieten slaagde de Hetmanate erin om meer dan 100 jaar autonoom te blijven. Tijdens het laatste deel van de 18e eeuw werd het meeste Oekraïense etnografische grondgebied opgenomen door het Russische rijk. Na de ineenstorting van het tsaristische Rusland in 1917 bereikte Oekraïne een kortstondige periode van onafhankelijkheid (1917-20), maar werd het heroverd en onderging het een wrede Sovjetregering die twee gedwongen hongersnoden veroorzaakte (1921-22 en 1932-33) waarin meer dan 8 miljoen stierven. In de Tweede Wereldoorlog waren Duitse en Sovjetlegers verantwoordelijk voor 7 tot 8 miljoen extra doden. Hoewel Oekraïne in 1991 onafhankelijk werd met de ontbinding van de USSR, bleven democratie en welvaart ongrijpbaar, aangezien de erfenis van staatscontrole en endemische corruptie de inspanningen voor economische hervormingen, privatisering en burgerlijke vrijheden vertraagde.
Een vreedzaam massaprotest in de laatste maanden van 2004, de “Oranje Revolutie” genoemd, dwong de autoriteiten om vervalste presidentsverkiezingen ongedaan te maken en een nieuwe internationaal gecontroleerde stemming toe te staan die een hervormingsgezinde lei onder Viktor YUSHCHENKO aan de macht bracht. Daaropvolgende interne ruzies in het YUSHCHENKO-kamp zorgden ervoor dat zijn rivaal Viktor YANUKOVYCH een comeback maakte bij de parlementsverkiezingen (Rada), in augustus 2006 premier werd en in februari 2010 tot president werd verkozen. In oktober 2012 werden in Oekraïne Rada-verkiezingen gehouden, die breed bekritiseerd werden door Westerse waarnemers als gebrekkig vanwege het gebruik van overheidsmiddelen om kandidaten van de regerende partij te bevoordelen, bemoeienis met de toegang tot de media en intimidatie van oppositiekandidaten. De terugtrekking van president YANUKOVYCH op een handels- en samenwerkingsovereenkomst met de EU in november 2013 – ten gunste van nauwere economische banden met Rusland – en het daaropvolgende gebruik van geweld tegen studenten, activisten uit het maatschappelijk middenveld en andere burgers die voor de overeenkomst waren, leidden tot een drie- maand protest bezetting van het centrale plein van Kiev. Het gebruik van geweld door de regering om het protestkamp in februari 2014 op te breken, leidde tot alle veldslagen, tientallen doden, internationale veroordeling, een mislukte politieke deal en het abrupte vertrek van de president naar Rusland. Dankzij nieuwe verkiezingen in het voorjaar kon de pro-West-president Petro POROSHENKO in juni 2014 aantreden; hij werd in mei 2019 opgevolgd door Volodymyr ZELENSKY.
Kort na het vertrek van YANUKOVYCH eind februari 2014 beval de Russische president PUTIN de invasie van het Oekraïense schiereiland de Krim, waarbij hij ten onrechte beweerde dat de actie bedoeld was om de etnische Russen die daar wonen te beschermen. Twee weken later werd er een “referendum” gehouden over de integratie van de Krim in de Russische Federatie. Het “referendum” werd als onwettig veroordeeld door de Oekraïense regering, de EU, de VS en de Algemene Vergadering van de VN (AVVN). Als reactie op de illegale annexatie van de Krim door Rusland, hebben 100 VN-leden resolutie 68/262 van de AVVN aangenomen, waarin het “referendum” als ongegrond en ongeldig wordt verworpen en de soevereiniteit, politieke onafhankelijkheid, eenheid en territoriale integriteit van Oekraïne wordt bevestigd. Halverwege 2014 begon Rusland met het leveren van volmachten in twee van de oostelijke provincies van Oekraïne met mankracht, financiering en materieel, wat leidde tot een gewapend conflict met de Oekraïense regering dat tot op de dag van vandaag voortduurt. Vertegenwoordigers uit Oekraïne, Rusland en de niet-erkende Russische proxy-republieken ondertekenden in september 2014 het Minsk-protocol en -memorandum om het conflict te beëindigen. Deze overeenkomst kon de gevechten echter niet stoppen of een politieke oplossing vinden. In een hernieuwde poging om de aanhoudende botsingen te verzachten, hebben de leiders van Oekraïne, Rusland, Frankrijk en Duitsland in februari 2015 onderhandeld over een vervolgpakket van maatregelen om de overeenkomsten van Minsk uit te voeren. Vertegenwoordigers uit Oekraïne, Rusland, de niet-erkende Russische proxy-republieken en de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa komen ook regelmatig bijeen om de uitvoering van het vredesakkoord te vergemakkelijken. Meer dan 13.000 burgers zijn omgekomen of gewond geraakt als gevolg van de Russische interventie in Oost-Oekraïne.
Chris Thomassen